Kara umowna

Jedną z częściej spotykanych klauzul, jakie strony zamieszczają w umowach występujących w obrocie gospodarczym, jest klauzula kary umownej.

PODSTAWA PRAWNA KARY UMOWNEJ

Regulacje odnoszące się do zagadnienia kary umownej zawarte są w art. 483 oraz art. 484 kodeksu cywilnego. Zgodnie z prawem można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy, tj. właśnie kary umownej. A contrario, nie da się zastrzec kary umownej w razie niespełnienia świadczenia pieniężnego, np. braku spłaty pożyczki. W takiej sytuacji wierzyciel może jednak domagać się odsetek ustawowych za opóźnienie w płatności. Należy również podkreślić, iż nie można, poprzez zapłatę kary umownej, jednostronnie zwolnić się z pierwotnego zobowiązania. Jeżeli w umowie przewidziana jest kara umowna za niewykonanie określonego zobowiązania, to wolą wierzyciela jest zmobilizowanie dłużnika do wywiązania się z zawartej umowy.

WYSOKOŚĆ KARY UMOWNEJ

Kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Ustawodawca przewiduje możliwość zmniejszenia kary umownej w dwóch przypadkach: kiedy dłużnik mimo wszystko wykonał zobowiązanie w znacznej części oraz kiedy kara umowna jest rażąco wygórowana. Pytanie, jak należy rozumieć pojęcie „rażąco wygórowana”? Z pewnością istotnym wskaźnikiem będzie porównanie, jakie kary umowne funkcjonują w obrocie gospodarczym dla danego rodzaju umów. W lwiej części przypadków, dla konkretnych zobowiązań umownych przewiduje się karę umowną w utrwalonej przez praktykę wysokości.

Warto również dodać, że zgodnie z prawem nie jest możliwe jednoczesne dochodzenie od dłużnika, opóźniającego się z wykonaniem zobowiązania, kary umownej oraz odsetek ustawowych za opóźnienie. Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 12 maja 1997 r., sygn. akt I CKN 114/97 orzekł, że ponoszenie w związku z opóźnieniem w spełnieniu świadczenia kosztów z tytułu kary umownej oraz z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie stanowi podwójne obciążenie i przynosi wierzycielowi nieuzasadnione korzyści. Oczywiście możliwe jest przy tym dochodzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od samej kary umownej. Z natury świadczenie o zapłatę kary umownej jest bowiem bezterminowe, zaś jego wymagalność związana jest z terminem wezwania dłużnika do zapłaty kary umownej.

RODZAJE KARY UMOWNEJ

Istotna z punktu widzenia stron umowy może okazać się relacja roszczeń odszkodowawczych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania w stosunku do roszczeń z tytułu kary umownej. Co do zasady, żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary umownej nie jest dopuszczalne, chyba że strony umówiły się inaczej.

Ze względu na rodzaj przedmiotowej relacji karę umowną można podzielić na:

  1. karę wyłączną;
  2. karę zaliczalną;
  3. karę alternatywną;
  4. karę kumulatywną.

 

Kara wyłączna to podstawowa forma kary umownej, tj. nie przewidująca możliwości dochodzenia przez wierzyciela dodatkowego odszkodowania. Kara zaliczalna polega na możliwości dochodzenia odszkodowania uzupełniająco, po wyegzekwowaniu kary umownej, w przypadku, gdy wysokość szkody przewyższa karę umowną. W ramach kary alternatywnej wierzyciel może wybrać, czy chce dochodzić rekompensaty za szkodę z tytułu kary umownej, czy z tytułu odszkodowania na zasadach ogólnych. Najbardziej kontrowersyjna jest kara kumulatywna, tj. możliwość dochodzenia zarówno kary umownej w pełnej wysokości, jak również odszkodowania odpowiadającego pełnej wysokości szkody. Co do możliwości stosowania tego rodzaju kary istnieje spór w doktrynie.

Brak komentarzy

Dodaj komentarz