Odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej

31.03.2025 | Wypadki śmiertelne

Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej – kiedy przysługuje odszkodowanie?

Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej w ujęciu art. 446 § 3 k.c. stanowi przesłankę przyznania odszkodowania w przypadku śmierci bliskiej osoby wskutek wypadku (komunikacyjnego, rolniczego, przy pracy, błędu medycznego). W razie spełnienia tej przesłanki odszkodowanie powinno odpowiadać pełnej wysokości poniesionej szkody majątkowej.

Komu przysługuje odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej?

Możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej przysługuje najbliższym członkom rodziny zmarłego. Przez najbliższych członków rodziny zmarłego należy przede wszystkim rozumieć jego małżonka, dzieci oraz rodziców, aczkolwiek odszkodowanie może również należeć się jego partnerowi życiowemu (w tym konkubentom i narzeczonym), a także dalszym zstępnym i wstępnym, macosze, ojczymowi, dziadkom, wujom i rodzeństwu zmarłego.

Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej – co to oznacza?

Ustawowe określenie „znacznego pogorszenia sytuacji życiowej” daje sądom możliwość szerokiej interpretacji. Nie można bowiem ograniczać tego pojęcia tylko do aspektów materialnych, jak często robią to w postępowaniach likwidacyjnych ubezpieczyciele. Śmierć jednego z małżonków niekoniecznie wpływa na pogorszenie sytuacji finansowej pozostałego przy życiu, ale zazwyczaj prowadzi do poważnych zmian w jego psychice, utrudniając codzienne życie. Często pojawiają się problemy związane z samotnością i brakiem wsparcia, co skutkuje rezygnacją z życiowych aspiracji oraz osłabieniem energii, co ostatecznie może prowadzić do pogorszenia sytuacji materialnej.

Jak udowodnić znaczne pogorszenie sytuacji życiowej?

Ponieważ przyznanie najbliższym członkom rodziny odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. uzależnione jest od znacznego pogorszenie ich sytuacji życiowej, to orzekając w tym przedmiocie sąd winien dysponować dowodami na jej poważne pogorszenie i nie ma przy tym znaczenia, że odszkodowanie to ma zasadniczo niepoliczalny charakter. To, że stanowi ono kompensatę szkody o charakterze ryczałtowym nie zwalnia poszkodowanych od obowiązku powołania okoliczności, które choćby w oparciu o domniemania faktyczne (art. 231 k.p.c.) dowodzić mają zaistnienia okoliczności znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej. Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., obejmuje więc wszelkie niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego. Należą wprawdzie do nich także zmiany w sferze dóbr niematerialnych, ale wyłącznie takie, które rzutują na ich sytuację materialną. Natomiast pogorszenie sytuacji życiowej polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, lecz także na utracie realnej możliwości polepszenia warunków życia w przyszłości. W przypadku dziecka do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej prowadzi przede wszystkim utrata osobistych starań rodzica o jego utrzymanie i wychowanie, ale rozumiana w znaczeniu ekonomicznym.

Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej – orzecznictwo

Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 lutego 2023 r. zasądzono odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej na rzecz małoletniego dziecka po śmierci jego rodzica. Kierujący motocyklem ojciec powoda zginął w wypadku drogowym spowodowanym naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym przez sprawcę zdarzenia. W uzasadnieniu czytamy, iż w dacie wypadku 4-osobowa rodzina powoda utrzymywała się z dochodu ojca powoda, który był „złotą rączką” i wszystko potrafił zrobić. Obecnie matka powoda musi wynajmować fachowców gdy coś się zepsuje. Pogorszenie w sytuacji rodziny jest ewidentne zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że powód pochodzi z późnej ciąży. Obecnie matka powoda ma 47 lat i sama musi się opiekować synem i tak będzie przez kilkanaście lat do czasu gdy powód się nie usamodzielni. Odszkodowanie zasądzono w wysokości 75.000,00 zł. W niniejszej sprawie, obniżona kwota zasądzonego roszczenia wiąże się z przyczynieniem poszkodowanego do wypadku (sygn. V ACa 443/21).