Zgodnie z art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś przypadkach – połowa wartości tego udziału. Zgodnie z § 2 wspomnianego artykułu, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku, bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku lub do jego uzupełnienia.
Prawo do zachowku, a roszczenie o zachowek
Podstawowe znaczenie przy analizie instytucji zachowku ma rozróżnienie między prawem do zachowku, a roszczeniem o zachowek. Prawo do zachowku wynika z określonej sytuacji rodzinnej i przysługuje z mocy prawa. Konkretyzuje się dopiero ze śmiercią spadkodawcy, a do tego czasu jego wielkość jest niepewna. Z prawa do zachowku wynikają konkretne uprawnienia, z których najważniejszym jest właśnie roszczenie o zachowek. Prawo do zachowku stanowi zatem pewną wartość, która należy się uprawionemu ze spadku, natomiast roszczenie o zachowek – konkretną kwotę, której uprawniony może żądać od spadkobierców.
Funkcje zachowku
- Prawo do zachowku, przyczyniając się do zapewniania utrzymania najbliższym członkom rodziny spadkodawcy, stanowi przedłużenie obowiązku alimentacyjnego ciążącego na zmarłym.
- Zachowek stanowi zabezpieczenie przed nagłym pogorszeniem się dotychczasowego standardu (jakości życia) członków rodziny.
- Zachowek służy zachowaniu majątku rodzinnego oraz zabezpieczeniu sprawiedliwego przekazania wypracowanego rodzinnie, pokoleniowo mienia.
- Zachowek stanowi przedłużenie solidarności rodzinnej po śmierci członka rodziny.
Osoby uprawnione do zachowku
Zstępnym, małżonkom oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy należy się zachowek. W sytuacji, gdy spadkodawca nie ma zstępnych, uprawnieni do zachowku są małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Jeżeli nie ma małżonka, to uprawnieni są wyłącznie rodzice. Zachowek nie należy się np. dziadkom spadkodawcy, ale już zachowek po dziadkach należy się wnukom (po spełnieniu określonych warunków). Ponadto, dziecko spadkodawcy poczęte w chwili otwarcia spadku, pod warunkiem że urodzi się żywe, również może być uprawnione do zachowku.
Osoby wyłączone z zachowku
Są to osoby, które nie dochodzą do dziedziczenia na zasadach ogólnych z powodu:
- niegodności,
- wydziedziczenia,
- odrzucenia lub zrzeczenia się spadku.
Spadkobierca może zostać uznany za niegodnego wtedy, gdy:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności,
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Wydziedziczenie jest natomiast instytucją, która pozwala spadkodawcy poniekąd ukarać spadkobiercę za naganne zachowanie, które mieści się w określonym katalogu. Zgodnie z regulacją kodeksową spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku, jeżeli uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Do kręgu osób nieuprawnionych do zachowku należy również małżonek wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
Wysokość zachowku – 1/2, czy 2/3
Wysokość zachowku uzależniona jest od trwałej niezdolności do pracy lub małoletniości uprawnionego. Uznanie, że osoba uprawniona do zachowku posiada wyżej wskazane cechy, powoduje że wysokość należnego jej zachowku wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W pozostałych wypadkach uprawnionym do zachowku należy się 1/2 wartości udziału spadkowego. Podkreślić należy, że o wysokości zachowku decyduje chwila otwarcia spadku.
Napisz do nas maila lub zadzwoń. Chętnie odpowiemy na nurtujące Cię pytania. Pozwól nam pomóc Tobie i Twoim bliskim.
Brak komentarzy