Zgoda na zabieg medyczny – czy zgoda blankietowa narusza prawa pacjenta?
Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na zabieg medyczny zostało sformułowane w art. 32 ust. 1 ustawy z 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Przepis ten obliguje personel medyczny do podejmowania wszelkich interwencji medycznych wyłącznie za poinformowaną, świadomą zgodą (ustną lub pisemną) i stanowi on jeden z najistotniejszych elementów relacji między osobą wykonującą zawód medyczny, a pacjentem.
Zgodnie z Kodeksem Etyki Lekarskiej, obowiązkiem lekarza jest respektowanie prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących jego zdrowia, a informacja udzielona pacjentowi powinna być sformułowana w sposób dla niego zrozumiały. Ponadto, lekarz powinien poinformować pacjenta o stopniu ewentualnego ryzyka zabiegów diagnostycznych i leczniczych, a także spodziewanych korzyściach związanych z wykonywaniem tych zabiegów i możliwościach zastosowania innego postępowania medycznego. Tylko spełnienie wszystkich powyższych przesłanek łącznie warunkuje legalizację podjętej procedury medycznej.
Forma zgody na zabieg medyczny
Oświadczenie pacjenta wyrażone w formie zgody blankietowej na podjęcie bliżej nieokreślonej formy leczenia bez wskazania skonkretyzowanego ryzyka danego działania nie spełnia kryteriów świadomej zgody w rozumieniu ustawy. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wpłynęło na ustawowe wykluczenie zgody blankietowej m. in. w wyroku z dnia 14 listopada 1972 r., gdzie SN wyraźnie podkreślił, iż brak sprzeciwu pacjenta lub złożony przez niego automatycznie podpis na dokumencie stwierdzającym historię choroby nie może być potraktowany jako zgoda na zabieg (sygn. I CR 463/73). Zdaniem L. Kubickiego blankietowy charakter zgody w obecnym stanie prawnym oznacza jej bezskuteczność (Prawo medyczne, red. L. Kubicki, Wrocław 2003).
Niestety zgoda wyrażona in blanco wciąż jest nagminnie stosowana, a przyjmowana jest m.in. od pacjentki ciężarnej podczas rejestracji w szpitalu, jeszcze przed przyjęciem na oddział. Jak wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich, uzyskana w ten sposób akceptacja stanowi naruszenie praw pacjenta do świadomej zgody. Z otrzymanych przez RPO licznych pism wynikało również, że kobiety rodzące są nakłaniane do wyrażania zgody na przeprowadzenie zabiegu już w trakcie porodu, gdy zmagając się z bólem i zmęczeniem, nie mogą w pełni świadomie podjąć takiej decyzji.
Zadośćuczynienie za brak zgody na zabieg
Podjęcie interwencji medycznej bez uzyskanej kompleksowej zgody stanowi podstawę do żądania zadośćuczynienia od podmiotu dopuszczającego się ww. naruszenia.
Wyrokiem z dnia 09 czerwca 2020 r, Sąd Apelacyjny w Gdańsku zasądził kwotę 20.000 zł zadośćuczynienia na rzecz powódki wskutek mechanicznego podpisania przez nią zgody o charakterze blankietowym, będącej w warunkach dużego stresu i braku pełnej wiedzy o możliwych następstwach przeprowadzanego zabiegu medycznego. W uzasadnieniu Sąd wskazał, iż „Z obowiązkami lekarza dotyczącymi samego procesu leczenia wiąże się integralnie obowiązek udzielenia odpowiedniej informacji. Prawidłowe wypełnienie obowiązku poinformowania jest konieczną przesłanką wyrażenia przez pacjenta prawnie wiążącej zgody na ustalone leczenie (określanej mianem zgody „objaśnionej”, „poinformowanej” lub „uświadomionej”), a bezskuteczność zgody spowodowana nieudzieleniem właściwej informacji przesądza o bezprawności działania lekarza. Celem spoczywającego na lekarzu obowiązku wyjaśnienia pacjentowi skutków zabiegu operacyjnego jest, by pacjent podejmował decyzję o wyrażeniu zgody na zabieg z pełną świadomością tego, na co się godzi i czego, w tym jakich powikłań, może się spodziewać”. (sygn. V ACa 89/20)
Z kolei Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2017 r. zasądził sumę 130.000 zł tytułem zadośćuczynienia wskutek doznanej przez powódkę krzywdy i znacznego trwałego uszczerbku na zdrowiu. W ocenie Sądu powódka w sposób zawiniony przez personel szpitala została pozbawiona możliwości podjęcia świadomej decyzji co do swojego zdrowia, w związku z czym doszło do zabiegu usunięcia tarczycy po uprzednim wyrażeniu przez nią zgody w sposób wadliwy. Powódka została jedynie poinformowana o typowych następstwach pooperacyjnych, jak to samo określiła, że może się „źle czuć” po operacji. Jak czytamy w uzasadnieniu do wyroku „Przyjmuje się, że nie w każdym przypadku lekarz ma obowiązek informowania o wszelkich możliwych, nawet poważnych skutkach zabiegu, niezależnie od rodzaju zabiegu i prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Przyjmuje się również, że zakres udzielanych pacjentowi informacji musi być uzależniony od rodzaju zabiegu, w szczególności od tego, czy za jego przeprowadzeniem przemawiają wskazania bezwzględne (zabieg ratujący życie), względne lub czy jest to jedynie zabieg o charakterze kosmetycznym, w przypadku którego zakres informacyjny sięga najdalej. W ustalonych okolicznościach sprawy nie budzi wątpliwości, że zabieg totalnego usunięcia gruczołu tarczowego u powódki był zabiegiem planowym, na skierowanie lekarza endokrynologa, mającym na celu podwyższenie komfortu funkcjonowania powódki, a nie ratującym życie. Niepodanie powódce przy zabiegu nie ratującym życia i zdrowia informacji o tak istotnym ryzyku jak uszkodzenie nerwu krtaniowego wstecznego, co wiązać się może z utratą głosu i założeniem tracheostomii, czyni zgodę wadliwą. Podzielić należy, wyrażoną w opinii instytutu ocenę, że udzielenie wyczerpującej informacji, a zwłaszcza w zakresie ryzyka najistotniejszego powikłania jakim jest uszkodzenie nerwów krtaniowych wstecznych mogło mieć wpływ na akceptację ryzyka przez powódkę. Powódka nie dysponując informacjami na temat możliwych powikłań zabiegu nie zdawała sobie sprawy, iż jej udziałem może być cierpienie jakiego doświadcza w związku z bezgłosem, dusznością i wykluczeniem społecznym jakie to za sobą pociąga.’’ (sygn. XVIII C 594/15).
Adwokat do spraw błędów medycznych
Jeśli jesteś ofiarą naruszenia praw pacjenta i zastanawiasz się, jak uzyskać zadośćuczynienie, nasza kancelaria prawa medycznego oferuje kompleksową pomoc prawną na każdym etapie postępowania.
Napisz do nas wiadomość lub zadzwoń pod numer telefonu 789 940 934.
Przejdź do zakładki błąd medyczny, by poznać więcej szczegółów.
Brak komentarzy